روابط مالی زوجین
عقد ازدواج نیز مانند سایر عقود، مجموعه ای از حقوق و مسئولیت مالی زوجین از جمله لزوم پرداخت مهریه و نفقه دارد. حقوق مالی زن پس از طلاق با حقوق مالی زن پیش از طلاق و حین زندگی مشترک تفاوتی اساسی و ماهوی دارد. با وقوع طلاق توافقی یا طلاق ترافعی و اجرای صیغه طلاق در دفتر رسمی، رشته اتصال زوجین گسسته می شود. اما برخی از حقوق مالی زوجین به جای خود باقی است. در ادامه برای شما عزیزان درباره روابط مالی زن و شوهر، حقوق مالی زوجین، نفقه، پرداخت نفقه و انواع مختلف مهریه صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
مقاله مرتبط: شرایط گرفتن مهریه در طلاق توافقی
پرداخت نفقه
شاید برای شما سوال پیش بیاید که نفقه چیست؟ یعنی تأمین هزینه زندگی زن که شامل خانه، اثاثیه، منزل، غذا، لباس، دارو و درمان بوده که از زمان عقد دائم بر عهده شوهر است. نفقه زن بر اساس شئونات اجتماعی و خانوادگی زن و همچنین توانایی و درآمد مالی مرد تعیین خواهد شد. عقد موقت باعث پرداخت نفقه به زوجه نمی‌شود، مگر این که هنگام عقد واریز نفقه نیز جزء توافقات طرفین بوده باشد.
تمکین زن نسبت به شوهر، موجب پرداخت نفقه میشود. در صورتی که زنی از شوهر خود تمکین نکند، به او ناشزه می‌گویند. بر اساس ماده ۱۰۵۸ تا زمانی که زوجه مهریه خود را دریافت نکرده، میتواند از وظایف خود در قبال شوهر امتناع کند. البته به شرطی که مهر بر زمان حال او باشد و امتناع زوجه نسبت به زوج باعث عدم دریافت نفقه نخواهد شد.
در صورت داشتن هرگونه سوال درباره نفقه و پرداخت نفقه می توانید با گروه حقوقی دادگستران نگین عدالت تماس حاصل فرمایید.
نفقه مختص ایام زوجیت و پیش از انحلال نکاح است، اما در مواردى استثنائى، پس از انحلال نکاح نیز زن حق دریافت نفقه را از شوهر خود دارد و شوهر باید اقدام به پرداخت نفقه کند؛ از جمله در عده طلاق رجعى و نیز در طلاق بائن، در صورتى که آبستن باشد. در مورد اخیر زن تا زمان وضع حمل حق گرفتن نفقه را خواهد داشت. (ماده 1109 قانون مدنی)
در صورتی که شوهر فوت کند، کسانی که واریز نفقه را متقبل شده‌اند، باید باید این کار را به انجام برسانند.
ضمانت اجرایی برای عدم پرداخت نفقه
در صورت عدم پرداخت نفقه، زن میتواند با تقدیم دادخواست حقوقی، محکومیت مرد را مبنی بر پرداخت نفقه بخواهد. چناچه مرد معسر از پرداخت نفقه باشد، این حق برای زن وجود دارد که تقاضای طلاق کند. علاوه بر امکان طرح دادخواست حقوقی که برای زن وجود دارد، وی می تواند با مراجعه به دادسرای عمومی تعقیب جزایی زوج را نیز بخواهد. زیرا نپرداختن نفقه یک جرم است. بنابر این با اثبات عدم پرداخت نفقه، زوج علاوه بر پرداخت نفقه به مجازات نیز محکوم میشود. در این خصوص چنانچه با وجود تمکین زن، مرد از پرداخت نفقه علی رغم استطاعت مالی خودداری کند؛ به موجب ماده 22 قانون حمایت خانواده به حبس جنحه‌ای از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.
عدم پرداخت نفقه از جمله جرایم مستمر است. بدان معنا که در صورت عدم پرداخت به دفعات، قابل شکایت کیفری است. جرم ترک انفاق از جمله جرایم قابل گذشت است.
زوجه می تواند با ارائه دادخواست خود به دادگاه، نفقه ماه ها و سال های گذشته خود را از شوهر خود مطالبه کرده و در نهایت، آن‌ها را دریافت کند.
سوال: در صورت عدم پرداخت نفقه، زن میتواند حکم جلب مرد را بگیرد؟
پاسخ ـ اگر شکایت کیفری ترک انفاق کرده باشد و مرد نفقه را پرداخت نکند، زن میتواند حکم جلب ایشان را بگیرد.
سوال: آیا مرد می تواند برای پرداخت نفقه، دادخواست اعسار بدهد؟
پاسخ ـ بابت نفقه گذشته که محکوم شده است بله ولی اگر شکایت ترک انفاق شده باشد، باید ماهیانه آن را پرداخت کند.
سوال: در چه صورت زن ناشزه محسوب می شود؟
پاسخ ـ زنی که بنا را بر ناسازگاری گذاشته و بدون عذر موجه، از شوهرش تمکین نمی‌کند، ناشزه محسوب میشود و از این حیث، حق دریافت نفقه ندارد.
تمکین بر دو نوع است:
1. تمکین عام: به وظایف عمومی زن، در منزل شوهر گفته می شود که با اطاعت از شوهر یا تعامل و تفاهم در اوضاع زندگی مشترک به طور کلی همراه خواهد بود.
2. تمکین خاص: تمکین خاص، صرفا به انجام وظایف خاص زناشویی و جنسی مربوط می شود.
- چنانچه در زمینه روابط مالی زن و شوهر و هر گونه مشاوره حقوقی، نیاز به وکیل مجرب و خبره دارید، از طریق این شماره‌ها با ما تماس بگیرید: 02188734324 و 02188734493
مهریه
مهریه اگر مال معین نباشد که به مالکیت زن در آید، چه در عقد دائم و چه در عقد موقت، دینی است بر ذمه مرد و مثل هر طلب دیگری. طلبکار میتواند برای مطالبه آن به دادگاه رجوع کند. در مهریه نیز زن میتواند برای مطالبه مهریه خود از طریق دادگاه خانواده و یا اجرای ثبت اقدام نماید.
مطالبه مهریه یا همان اجرا گذاشتن مهریه از اداره ثبت فقط در دو صورت مطلوب است: اول آن که زوج را ممنوع الخروج کنید و دوم زوج، اموالی غیر از مستثنیات دین برای توقیف داشته باشد.
غالباً صیغه نامه های ازدواج موقت، سند عادی است و مهریه مندرج در آن‌ها قابل مطالبه از طریق دادگاه است. به اجرا گذاشتن مهریه از طریق اجرای ثبت نیازمند سند رسمی نکاح موقت است. مرجع صالح درخواست صدور اجرائیه و رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی مرجع صالح برای تقدیم درخواست صدور اجرائیه، دفتر ازدواجی است که عقد نکاح را ثبت کرده است.
ممکن است، مهر، حال یا مدت دار باشد، اگر حال باشد، زوجه میتواند بلافاصله بعد از عقد آن را مطالبه کند و تا وصول آن از تمکین نیز امتناع نماید. (حق حبس زن)
میزان مهریه اهمیتی ندارد و اگر شوهر به میزان مهریه، مالی به غیر از مستثنیات دین داشته باشد، زن میتواند از آن طریق مهریه را وصول نماید. اگر شوهر، مالی نداشته باشد، می تواند برای پرداخت قسطی مهریه با توجه به میزان درآمد دادخواست اعسار از پرداخت مهریه تقدیم دادگاه کند.
بر این اساس، زوج باید ماه به ماه و در تاریخی مشخص بدهی خود را پرداخت کند و شرایط تقسیط مهریه را کامل بپذیرد. چنانچه در پرداخت مهریه تأخیری رخ دهد، اجرای احکام معمولا تا ده روز حکم جلب صادر نمی‌کند. اما در قبال دریافت با تأخیر مهریه، به میزان قیمت سکه در همان روز یک بیستم از مرد جریمه می‌گیرد. بعد از ده روز نیز در صورتی که زن تقاضای جلب همسرش را مطرح کند، پرونده اجرای احکام به شعبه رسیدگی کننده ارسال و با بررسی پرونده توسط قاضی و موافقت او، اجرای احکام نیز دوباره حکم جلب تازه‌ای صادر می‌کند.
انواع مختلف مهریه
مهر المسمی
یکی از انواع مختلف مهریه است، مهری که در حالت تفویض مهر تعیین می گردد، مهرالمسمی محسوب میشود. شخص ثالث که برای تعیین محل انتخاب شده، داور زوجین است و قابل عزل نیست. چنانچه ثالث از قبول سمتی که به او تفویض شده، امتناع نماید یا پیش از تعیین مهر بمیرد یا مجنون گردد، اختیار تعیین مهر با دادگاه است. مگر آنکه زوجین داوری دیگری یا مهر المسمی تعیین نمایند.
مهر المثل
یکی دیگر از انواع مختلف مهریه است. به موجب ماده ۱۰۹۱ قانون مدنی به مهری گفته میشود که برای تعیین آن باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات وضعیت او نسبت به اقارب و همچنین معمول محل و غیره در نظر گرفته شود، در موارد ذیل زوجه مستحق مهرالمثل است:
۱ ـ در عقد نکاح مهریه تعیین نشود و مقرر شد بعد از عقد تعیین شود حال اگر قبل از تعیین مهر نزدیکی واقع شود زن مستحق مهرالمثل خواهد بود.
۲ ـ در عقد نکاح عدم پرداخت مهریه شرط گردد، یعنی شرط شود زن حق مهریه ندارد. در این صورت که قبل از تعیین مهر نزدیکی واقع شود، زن مستحق مهر المثل خواهد بود.
3 ـ در صورتی که عقد نکاح اعم از دائم یا موقت باطل بوده و زن جاهل به بطلان نکاح بوده و نزدیکی واقع شده باشد، زن مستحق مهر المثل خواهد بود. برای مثال ازدواج در زمان عده واقع شود و زن به علت انقضای موعد عده جاهل باشد. چنانچه زن عالم به بطلان نکاح بوده باشد، مستحق هیچ مهری نیست.
۴ ـ در صورتی که مهر المسمی به جهتی باطل باشد و برای مهر نتوان مثل یا قیمتی تعیین کرد، مانند این که مهر المسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد.
مهر السنه
یکی دیگر از انواع مختلف مهریه است که مقدار آن ۵/۲۶۲ مثقال پول نقره مسکوک است.
مهر المتعه
یکی دیگر از انواع مختلف مهریه است. مهری است که در نکاح مفوضه البضع شوهر به زن مطلقه خود برای تعیین این مهر، برخلاف مهر المثل مهر و از حیث غنا و فقر ملاحظه میشود.
مفوضه البضع
از دیگر انواع مهریه می باشد که زوجه را در عقد نکاحی دائم بوده و مهر ذکر نشده باشد یا شرط عدم مهر شده باشد.
مفوضه المهر
از دیگر انواع مهریه، مفوضه المهر می باشد که در این نوع مهریه، مهر زوجه در نکاح دائم می باشد. (که تعیین مقدار مهر را به اختیار شوهر یا زوجه یا ثالث گذاشته باشند.)
بخشیدن مهریه
اگر زوجه نوشته ای به زوج داده باشد و اقرار به دریافت مهریه کرده باشد، انکار بعد از اقرار محسوب میشود که در محاکم مسموع نیست.
چنانچه زوجه (زن) ذمه مرد را از مهریه ای که بدهکار است، بری کند؛ دیگر از جانب زوجه امکان رجوع وجود ندارد.
چنانچه مهریه در قالب عقد صلح در عوض چیزی صلح شده باشد، امکان رجوع برای زوجه وجود ندارد.
اگر سندی (نوشته‌ای) بین زوجین رد و بدل شود، مبنی بر این که با توافق مهریه مندرج در عقدنامه را کم یا زیاد کرده‌اند، حسب نظریه شورای نگهبان این افزایش یا کاهش مهریه غیر شرعی محسوب می شود و بلا اثر است.
اگر بخشیدن مهریه در قالب بذل تمام یا قسمتی از مهریه در طلاق خلع باشد، زوجه در ایام عده می تواند به آنچه بذل کرده است، رجوع کند.
لازم به ذکر است به موجب ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده ۱۳۹۱، اگر شوهر مالی نداشته باشد، مهریه فقط تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل قیمت آن ضمانت اجرای جلب دارد، به بیان دیگر نپرداختن مهریه تا میزان ۱۱۰ سکه مواجه با جلب خواهد بود و اگر مردی یک دفعه و یا قسطی ۱۱۰ سکه را پرداخت نماید و بقیه مهریه را پرداخت نکند، امکان جلب و زندانی کردن او میسر نمی باشد. ولی اگر زن بتواند مالی از او به دادگاه معرفی کند، می تواند باقی مانده مهریه را وصول نماید.
- چنانچه در زمینه روابط مالی زن و شوهر و هر گونه مشاوره حقوقی، نیاز به وکیل مجرب و خبره دارید، از طریق این شماره‌ها با ما تماس بگیرید: 02188734324 و 02188734493
اگر حکم مهریه از دادگاه صادر شود و قطعی گردد، پس از صدور اجراییه، شوهر یک ماه فرصت دارد که دادخواست اعسار از پرداخت مهریه، به دادگاه صادر کننده رای مهریه بدهد؛ اگر در ظرف مدت یک ماه از صدور اجراییه، دادخواست مذکور داده شود، امکان جلب شوهر تا پایان تعیین تکلیف قطعی دادگاه در خصوص اعسار مهریه وجود ندارد؛ بدیهی است که با قطعی شدن حکم اعسار اگر شوهر پیش پرداخت مهریه و یا اقساط را پرداخت نکند امکان جلب وجود دارد.
اگر زن مالی را از شوهر توقیف کرده باشد، رویه محاکم خانواده به این صورت است که تا پایان برگزاری مزایده و تعیین تکلیف مال توقیف برای مابقی مهریه که بیشتر از مبلغ مال توقیف شده باشد تا سقف ۱۱۰ سکه، حکم جلب صادر نمی کنند. لذا چنانچه زن از طریق تامین خواسته مالی را از شوهر توقیف کرده باشد، پس از قطعیت حکم و صدور اجراییه نیز نمی تواند جلب شوهر را از بابت مهریه دریافت کند.
به موجب بخشنامه رئیس قوه قضاییه در مورخ ۱۳۹۷/۷/۲۲ می‌توان دادخواست های تعدیل اقساط مهریه خارج از نوبت و با توجه به وسع واقعی زوج به منظور تعدیل تقسیط تقدیم نمود.
سوال ـ آیا با قتل یا فوت زوجه مهریه ساقط میشود؟
پاسخ ـ مهریه دین مرد است و تا زمانی که پرداخت نشده باشد، بر ذمه او مستقر خواهد بود و در صورت فوت زوجه که داین و طلبکار محسوب میشود، ورثه او طلبکار زوج خواهند بود، بنابر این با قتل و فوت زوجه، مهریه ساقط نمی‌شود و ورّاث می‌توانند به مطالبه و وصول آن اقدام کنند، ضمناً توجه شود، هر چند شوهر خود داخل در وراث می‌باشد اما به واسطه قتل از ارث محروم خواهد بود.
سوال ـ برای پرداخت مهریه می توان در عقد نامه ضامن گرفت؟
پاسخ ـ به منظور پرداخت مهریه، می‌توان شخصی را همراه زوج متضامناً مسئول پرداخت مهریه نمود.
در صورتى که نکاح بر اثر طلاق منحل شده و فوت شوهر پس از آن به وقوع پیوسته باشد، زن حقى از دارایى شوهر نخواهد داشت، جز در دو مورد خاص:
1ـ در صورتی که طلاق، رجعى بوده و شوهر پیش از انقضاى عده، فوت کرده باشد. البته با توجه به اینکه مطلقه رجعیه در حکم زوجه است، این مورد استثناى واقعى نخواهد بود. (ماده 943 قانون مدنى)
2 ـ «اگر شوهر در حال مرض زن خود را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به همان مرض بمیرد، زوجه از او ارث مىبرد، اگرچه طلاق بائن باشد، مشروط بر این که زن شوهر نکرده باشد». (ماده 944 قانون مدنى)
مقرری ماهانه
به موجب ماده 11 قانون حمایت خانواده مصوب 1353، «دادگاه مىتواند به تقاضاى هر یک از طرفین در صورتى که صدور گواهى عدم امکان سازش مستند به سوء رفتار و قصور طرف دیگر باشد، او را با توجه به وضع و سن طرفین و مدت زناشویى به پرداخت مهریه مقررى ماهانه متناسبى در حق طرف دیگر محکوم نماید، مشروط به اینکه عدم بضاعت متقاضى و استطاعت طرف دیگر محرز باشد. پرداخت مقررى مذکور در صورت ازدواج مجدد محکوم له یا ایجاد درآمد کافى براى او یا کاهش درآمد یا عسرت محکوم علیه یا فوت محکوم له به حکم همان دادگاه حسب مورد تقلیل یافته یا قطع خواهد شد. در موردى که گواهى عدم امکان سازش به جهات مندرج در بندهاى 5 و 6 ماده 8 صادر شده باشد مقررى ماهانه با رعایت شرایط مذکور به مریض یا مجنون نیز تعلق خواهد گرفت، مشروط به اینکه مرض یا جنون بعد از عقد ازدواج حادث شده باشد و در صورت اعاده سلامت به حکم دادگاه قطع خواهد شد.» بر این اساس، در صورتى دادگاه حکم به پرداخت مقررى مى دهد که دو شرط ذیل جمع باشد:
1 ـ گواهى عدم امکان سازش به درخواست یکى از زوجین صادر شده باشد و صدور این گواهى مستند به تقصیر (یا به تعبیر خود قانون، سوء رفتار و قصور طرف دیگر) یا مستند به مرض صعب العلاج و یا جنون همسر باشد.
2 ـ عدم بضاعت متقاضى و استطاعت طرف مقابل محرز باشد.
نکته ـ هر یک از زن و شوهر، می‌توانند از حکم مقری بهره مند شوند.
سوال ـ آیا با فوت زوج یا زوجه، مقرری ماهانه موضوع ماده (11) قانون خانواده به قوت خود باقی است؟
پاسخ ـ با توجه به ماهیت مقرری نمی‌توان مصادیق آن را توسعه داده، لذا با فوت محکوم علیه مقرری قطع خواهد شد.
اجرت المثل و بخشش اجبارى
قانون‌گذار براى پر کردن خلأ هاى ناشى از آن در قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق (1371)، اجرت المثل و بخشش اجبارى را نیز به حقوق مالی زوجین اضافه می کند.
اجرت المثل حقی است که قانون برای بانوان برای مدت زوجیت در نظر گرفته است (تبصره الحاقی به ماده ۳۳۶ قانون مدنی).
سه شرط برای بهره مند شدن زوجه از اجرت‌المثل ایام زوجیت وجود دارد:
1 ـ اینکه خدمتی ارائه شود و این خدمت جزو وظایف زوجیت نباشد؛ برای مثال رُفت و روب منزل، پختن غذا و حتی شیر دادن به بچه جزو وظایف زن نیست، مگر این که بچه فقط با آن شیر زنده بماند، یعنی هیچ تغذیه دیگری نتوان برای آن بچه فراهم کرد.
2 ـ انجام این خدمت به خواسته و درخواست زوج انجام شود.
3 ـ انجام این خدمت با قصد تبرع نباشد.
چون ممکن است حکم به پرداخت اجرت المثل به دلایلى که گفته شد، صادر نشود، در قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق پیش بینى شده است که در این صورت دادگاه زوج را ملزم مىکند که مبلغى را از باب بخشش به زن پرداخت نماید. به موجب بند (ب) از تبصره (6) قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق (1371) «در غیر موارد بند الف با توجه به سنوات زندگى مشترک و نوع کارهایى که زوجه در خانه شوهر انجام داده و وضع مالى زوج، دادگاه مبلغى را از باب بخشش (نحله) براى زوجه تعیین می نماید.» بنابر این دادگاه در صورتى حکم به پرداخت نحله به زن می نماید که بند الف اجرا نشده و زن از بابت کارهاى اضافى حق الزحمه مطالبه نکرده یا دادگاه درخواست او را نپذیرفته باشد.
نکته ـ بخشش اجباری (نحله) فرع بر اجرت المثل است و در صورتی پرداخت مهریه و مورد حکم واقع میشود که اجرت المثل اثبات نشود.
سوال ـ اگر زوجه درخواست طلاق خلع داده باشد، آیا این اقدام مانع مطالبه حق اجرت المثل میشود؟
پاسخ: مطالبه حق اجرت المثل منوط به تحقق شرایط زیر است:
1ـ عدم شرط مالی حق اجرت المثل، چنانچه ضمن عقد یا عقد خارج لازم، در خصوص امور مالی شرطی شده باشد، طبق آن عمل میشود.
2 ـ عدم تقاضای طلاق از جانبه زوجه، اگر زوجه درخواست طلاق (اعم از موارد عسر و حرج، کراهت از شوهر و طلاق خلع، غیبت زوجه، طلاق وکالتی و …)، این اقدام مانع مطالبه حق اجرت المثل میشود.
3 ـ عدم تخلف زوجه از وظایف همسری، براساس این شرط، سوء رفتار و قصور زن درانجام وظایف زوجیت، مطالبه حق اجرت المثل را نیز از وی سلب می‌کند.
سوال ـ آیا نپرداختن اجرت المثل، مشمول جلب می شود؟
پاسخ: اگر رای قطعی محکومیت پرداخت اجرت المثل صادر شده باشد و سپس اجراییه صادر شود و ظرف یک ماه از آن تاریخ زوج اقدام به پرداخت یا دادن دادخواست اعسار از پرداخت اجرت المثل نداده باشد، به تقاضای زوجه، دادگاه حکم جلب شوهر (زوج) را صادر می کند.
سوال ـ آیا اعسار و تقسیط اجرت المثل پذیرفته می شود؟
پاسخ: اگر شوهر، مالی نداشته باشد، میتواند با دادن دادخواست تقسیط اجرت المثل از دادگاه تقاضای قسط بندی مبلغ محکومیت اجرت المثل را کند و در صورت بودن شرایط اعسار، دادگاه حکم بر تقسیط صادر می‌کند. البته به شرطی که زوج مالی برای توقیف و پرداخت نداشته باشد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه روابط مالی زن و شوهر ، حقوق مالی زوجین و انتظارات مالی از همسر با مشاورین و وکلای پایه یک و متخصص در این زمینه تماس حاصل فرمایید. گروه حقوقی دادگستران نگین عدالت با ارائه کلیه خدمات حقوقی، کیفری، خانواده، ثبتی و … در خدمت شما عزیزان می باشد.
[vc_row][vc_column width=”1/6″][/vc_column][vc_column width=”2/3″][vc_cta h2=”” txt_align=”center” shape=”round” style=”flat” color=”juicy-pink”]
برای مشاوره حقوقی کاملا رایگان تماس بگیرید : ۸۸۷۳۴۴۹۳ – ۰۲۱
[/vc_cta][/vc_column][vc_column width=”1/6″][/vc_column][/vc_row]