افترا چیست؟
از جرایمی که به حیثیت و آبروی فرد لطمه وارد می‌کند، تهمت و افترا می گویند. افترا در اصطلاح حقوقی، عبارت است از نسبت دادن صریح عمل مجرمانه، بر خلاف حقیقت و واقع به شخص یا اشخاص معین با یکی از روش های ذکر شده در قانون، به شرط اینکه بر صحت عمل مجرمانه نسبت داده شده، در مراجع قضایی ثابت نشود. تهمت و افترا در لغت به معنی دروغ بستن، بهتان زدن است و فرد باید برای دفاع از اتهام افترا، اقدام نماید. در ادامه این متن، به بررسی قوانین “توهین و افترا”، ” مجازات جرم افترا”، ” دفاع از اتهام افترا”، ” ارکان جرم افترا” می پردازیم. با ما همراه باشید.
انواع افترا و تهمت
افترای قولی
اگر به صورت لفظی یا از طریق رسانه‌ها یا اوراق چاپی یا نطق در مجامع است، جرمی به دیگران نسبت داده شود. افترا در نوشتار، اگر به شکل های ثابت دیگر مثل نامه‌ها، مقالات، روزنامه، تصویر های گرافیکی، صدا های ضبط شده، پخش در رادیو و تلویزیون، ایمیل و موارد مشابه؛ یا افترای رسانه ای نامیده می شود.
افترای فعلی
زمانی صورت می‌گیرد که کسی به قصد متهم کردن افراد، ابزار و وسایل جرم را در منزل، جیب یا محل کار شخص قرار دهد؛ به گونه ای که وجود، ابزار و وسایل جرم موجب تعقیب جزایی فرد را فراهم کند.
نکته ـ در مورد افترای شفاهی، شاکی باید آسیب‌ها و لطمه‌هایی را که به اعتبار و آبروی او وارد شده، اثبات کند، زیرا این آسیب‌ها پایدار و ثابت نیست. اما زمانی که شخصی مورد افترای رسانه‌ای قرار می‌گیرد، آسیب‌هایی که به اعتبار او وارد می شود، مشخص است و دادگاه باید حکم آنها را صادر کند، بدون این که به اثبات این آسیب‌ها احتیاجی باشد.
نکته ـ هر جرمی که از طرف مطبوعات رخ می‌دهد، باید از طرف هیئت منصفه مورد رسیدگی و پیگیری قرار بگیرد. در هیأت منصفه مطبوعات، افکار عمومی به شکل کامل باید حضور داشته باشد و شایسته نیست که قشری خاص و افراد با دیدگاه‌های سیاسی را در هیأت منصفه مطبوعات وارد کنیم.
افترای ساده
هر کسی نسبت به شخصی، امری را صریحاً نسبت داده باشد یا آنها را به شکلی در معرض عموم منتشر نماید که مطابق قانون آن عمل جرم افترا و تهمت محسوب می‌شود و در واقع چیزی غیر از حقیقت واقعی باشد و مفتری نتواند صحت آن را با اسناد ثابت نماید، جز در مواردی که موجب حد است به یک ماه تا یک سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق یا یکی از آنها محکوم خواهد شد.
نکته ـ در مواردی که انتشار آن امر، اشاعه فحشا محسوب گردد، بطوری که مفتری بتواند صحت اسناد را ثابت کند، به مجازات جرم افترا و تهمت ذکر شده محکوم خواهد شد.
- چنانچه برای انجام دقیق مشکل خود در این زمینه یا هر گونه مشاوره حقوقی، نیاز به وکیل مجرب و خبره دارید، از طریق این شماره‌ها با ما تماس بگیرید: 02188734324 و 02188734493
نشر و اشاعه اکاذیب
هر کسی به قصد ایجاد و وارد ساختن ضرری به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی کشور، به وسیله انتشار نامه یا شکواییه یا عرایض یا گزارش یا توزیع هرگونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون امضا دروغ‌هایی را نسبت به آن شخص اظهار نماید یا با همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد و از این که از طریق مزبور به نحوی از ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا نه، علاوه اعاده حیثیت، در صورت امکان، باید به حبس از دو ماه تا دو سال و یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم شود. این مورد از افترا از جمله جرایمی تحت عنوان نشر اکاذیب و اشاعه آن در دنیای حقوق شناخته می شود.
هر کسی آگاه، عمدی به قصد متهم نمودن دیگری ابزار و وسایل جرم یا اشیایی را که یافتن آن موجب می شود، یک نفر متهم شود و بدون اطلاع آن شخص در منزل یا محل کسب یا جیب یا اشیایی که متعلق به اوست بگذارد یا مخفی کند یا به نحوی متعلق به او قلمداد کند و در اثر این عمل شخص مورد نظر مورد تعقیب و متهم گردد، پس از صدور منع تعقیب و یا اعلام برائت قطعی آن شخص، مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود. این نوع جرم از جرایم توهین و افترا به عنوان تهمت و افترای عملی شناخته می شود.
انتشار هجویه
هر کسی به نظم یا نشر به صورت کتبی یا شفاهی کسی را هجو کند یا هجویه را منتشر کند، به حبس از یک تا شش ماه محکوم می‌شود. در این شرایط به کسی که تهمت و افترای نا روا، وارد شده باشد، می تواند تقاضای اعاده حیثیت، از دادگاه محل مورد وقوع جرم را داشته باشد.
انتشار از شرایط تحقق افترا
اگر کسی متنی را که شامل نسبت دادن جرمی به دیگران را تهیه کند و نزد خود نگه دارد یا مانع انتشار آن شود، مرتکب جرم افترا نشده است. علاوه بر این، برای تحقق جرم افترای عملی باید سوء نیت وجود داشته باشد و مرتکب با توجه به ماده ۶۹۹ عمل خود را آگاه و عمدی به قصد متهم کردن دیگری انجام دهد.
تفاوت توهین و افترا
توهین با افترا تفاوت دارد، افترا نسبت دادن صریح عمل مجرمانه به غیر و با اسناد و اخبار است، اما در توهین، مرتکب قصد انشا و هتک حرمت دارد. پس اگر شخص به قصد انشا و هتک حرمت مثلا به کسی بگوید: «دزد»، افترا محسوب نمی‌شود؛ زیرا منظور اسناد دهنده توهین و تحقیر طرف مقابل بوده است، نه اینکه او را به ارتکاب عمل دزدی متهم کند. همچنین نسبت دادن نسبت های کلی و غیر صریح مانند جانی، یا فاسق که فاقد صراحت کافی است و به نوع جرم اشاره ندارد. اما این اعمال ممکن است از مصادیق توهین محسوب شوند. نکته دیگر، ضرورت جرم بودن عمل انتسابى برای تحقق افترا ست. در واقع، برای تحقق افترا، عمل اسناد داده شده باید فعل یا ترک فعلی باشد که در زمان اسناد در قانون ممنوع بوده و برای آن مجازات تعیین شده باشد، حال آنکه در توهین این گونه نیست. همچنین برای خواندن مجازات توهین و فحاشی در فضای مجازی کلیک کنید
اجزای قانونی و ارکان جرم افترا
ارکان جرم افترا عبارتند از:
1 ـ کسی که تهمت و افترا زده، جرمی را به صورت صریح و واضح به دیگری نسبت دهد.
2 ـ آن جرم امری پوچ و واهی بوده، یعنی ساخته تخیلات ذهن شاکی باشد.
3 ـ کسی که تهمت و افترا زده، با انگیزه ضرر زدن و هتک حیثیت آن جرم را به غیر نسبت دهد.
4 ـ نسبت دهنده (شاکی) نتواند درستی موضوعی را که به دیگری نسبت داده شده، در مرجع قضایی به اثبات برساند.
ارکان جرم افترا
برای تحقق ارکان جرم افترا وجود سه شرط ضروری است:
1 ـ انتساب جرم به دیگری
اگر کسی، دیگری را به بی تقوایی یا بی عدالتی متهم کند، جرم افترا صورت نگرفته است، یعنی اعمالی که نسبت دادنش جرم نیست ولی بر خلاف شرع است. منظور از «امر» در عبارت «کسی که افترا زده است، امری را به کسی نسبت دهد. » هر فعلی که طبق قوانین موجود در زمان افترا، جرم محسوب شود. بنا بر این اگر عمل انتسابی به موجب قانون جرم شناخته شود، تحقق جرم افترا منتفی است. جرم افترا جرمی آنی است. به این معنی که جرم در همان لحظه‌ی نسبت دادن، امری مجرمانه به دیگری محقق می‌شود؛ مانند اینکه امروز، شخص الف، امری را که جرم است، به شخص نسبت می‌دهد و فردا قانونی وضع شود و از امری که نسبت داده، سلب عنوان مجرمانه گردد. این عمل تأثیری در تحقق جرم افترا ندارد و این جرم محقق شده است.
نکته ـ در باب امر انتسابی به دیگری تنها بیان شده که مطابق قانون جرم باشد، اما تفکیکی بین جرایم قائل نشدند. بنابر این حتی اگر کسی، ارتکاب جرم سبکی مثل جرایم راهنمایی و رانندگی را به دیگری نسبت دهد، مفتری محسوب می‌شود و مشمول این ماده می‌گردد. اما نسبت اعمالی که بر حسب مورد تخلف انضباطی، انتظامی یا اداری تلقی می‌شود یا بر اساس موازین شرعی ممنوع شده باشد، مشمول جرم افترا و تهمت نیست.
2 ـ صراحت نسبت دادن جرم به دیگری
مورد دیگری که قانون گذار آن را از ارکان جرم تهمت و افترا بر شمرده «انتساب صریح جرمی به دیگری» است. با این تفسیر که نسبت دادن امر مجرمانه به دیگری، باید صریح و واضح باشد و در حقیقت سوء نیت و قصد مفتری که از ارکان جرم افترا و تهمت، تشکیل‌دهنده جرم افترا است، از آن برداشت شود. بنابر این اگر فردی با قصد مزاح و شوخی امری مجرمانه را به دیگری نسبت دهد یا حرفی بزند که در اصطلاح عامیانه دو پهلو باشد؛ بطوری که بیش از یک معنی از آن به ذهن خطور کند، افترا نخواهد بود. از آنجایی که سوء نیت مفتری، شرط تحقق جرم است، حال اگر سوء نیت نسبت دهنده احراز شدنی نباشد، باز هم افترا محقق نگردیده است.
3 ـ ناتوانی مفتری (نسبت دهنده) از اثبات
عدم توانایی اثبات جرم از طرف افترا زننده، یعنی هر گاه افترا زننده، بتواند اثبات نماید که طرف مقابل که مخاطب افترا بوده مرتکب جرم انتسابی شده است، جرم افترا و تهمت صورت نگرفته است.
- چنانچه برای انجام دقیق مشکل خود در این زمینه یا هر گونه مشاوره حقوقی، نیاز به وکیل مجرب و خبره دارید، از طریق این شماره‌ها با ما تماس بگیرید: 02188734324 و 02188734493
دفاع از اتهام افترا
متهم می‌تواند با یکی از روش های دفاع از اتهام افترا و قانونی و شناخته شده، از این اتهام تبرئه شود. این روش ها عبارتند از:
1. حقیقت:
اگر ثابت شود که چنین موضوعی حقیقت دارد، دفاع از اتهام افترا تحت پیگیری قرار نمی‌گیرد.
2. رضایت:
وقتی بتوان ثابت کرد که شاکی از افترا یا جملاتی که به او نسبت داده شده، رضایت دارد یا اینکه این جملات به تحریک خود شاکی، منتشر شده باشد، بنابر این متهم با دفاع از اتهام افترا می‌تواند از اتهام افترا تبرئه شود.
3. برتری:
هنگامی که موضوع صداقت و جریان آزاد اطلاعات در مسائل مهم با مصلحت افراد برای حفظ آبرویشان در موازنه قرار می‌گیرد، جریان آزاد اطلاعات و صداقت بر حفظ آبروی فرد برتری دارد.
4. تفسیر منصفانه:
تفسیر منصفانه، به طور معمول از روی رسانه‌ها یا سخنان افرادی که گفته هایشان در رسانه انعکاس می‌یابد، استنباط می‌شود. افرادی که مسائل مربوط به منافع عمومی را از روی صداقت و بدون سوء نیت و به طور منصفانه تفسیر می‌کنند، نسبت به افترای رسانه ای مصونیت دارند. حتی اگر تفسیر آنها توهین آمیز باشد. اگر چه برای چنین مصونیتی، فرد باید ثابت کند که گفته هایش به عنوان یک تفسیر بوده و این تفاسیر یک اظهار نظر صادقانه در مورد حقایق آشکاری است که وجود دارد.
مجازات جرم افترا
در ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی، دو نحوه اعمال مجازات قانون گذار پیش‌بینی کرده است و به دادگاه اختیار دادرسی را داده است که مرتکب را به یک ماه تا یک سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم کند. یا اینکه اگر شخصیت مرتکب طوری بود که باید درباره او مجازات جرم افترا مناسبی تعیین شود، در این مورد حبس تعزیری یا شلاق تا ۷۴ ضربه را مورد حکم قرار دهد. در افترا به وسیله نشر اکاذیب اگر ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شده یا نشده باشد، قانون گذار اعاده حیثیت شخص مورد افترا را در صورت امکان لازم دانسته، علاوه بر این مرتکب را مستحق حبس تعزیری، از دو ماه تا دو سال یا شلاق تا ۷۴ ضربه شناخته است. (ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی)
چنانچه جرم افترا اثبات شود و در واقع کسی که افترا زده است، نتواند نسبت داده شده را اثبات کند، مجازات جرم افترا این است که قانون برای مفتری کیفر پیش‌بینی کرده است.
مواد ۶۹۷ و ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی در افترای قولی، به جز در موارد تهمت و افترا های ناموسی که موجب حد است، مجازات جرم افترا برای مفتری، حبس از یک ماه تا یک سال یا تا ۷۴ ضربه شلاق پیش‌بینی کرده است. کیفر افترای فعلی نیز حبس از ۶ ماه تا ۳ سال یا تا ۷۴ ضربه شلاق است.
نکته ـ مجازات بی حرمتی و افترا برای فرد سوء پیشینه مؤثر ایجاد نخواهد کرد.
نکته ـ نظر به این که جرم افترا و تهمت، جزء جرائم قابل گذشت می‌باشد، لذا با گذشت شاکی دیگر مجازاتی برای فرد در نظر گرفته نخواهد شد.
سوال ـ اگر کسی به دیگری تهمت و افترا بزند و نتواند آن را اثبات کند، مجازاتش چیست؟
پاسخ ـ وفق مقررات ماده (697) قانون مجازات اسلامی « هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را صریحا نسبت دهد یا آنها را منتشر کند که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می‌شود و نتواند صحت آن را ثابت کند جز در مواردی که موجب حد است به یک ماه تا یک سال حبس و تا 74 ضربه شلاق یا یکی از آنها حسب مورد محکوم خواهد شد.»، در صورتی که مفتری نتواند تهمت و افترایی را که به شما زده اثبات کند، طبق ماده (697) و (699) قانون مجازات، به حبس از یک ماه تا یک سال یا تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
سوال ـ آیا اخبار دروغین منتشر شده و یا ایجاد یک سایت یا پیج (صفحه) به اسم یک فرد مشهور و گذاشتن محتواهایی به نام آن فرد در فضاهایی مانند اینستاگرام و … که موجب هتک حیثیت افراد است، قابل پیگیری است؟
پاسخ ـ انتشار اخبار منجر به هتک حیثیت افراد از طریق نسبت دادن اعمال دروغین که معمولاً برای جذب مخاطب یا با هدف بد بین کردن مردم نسبت به فرد خاصی منتشر می‌شوند و همچنین ایجاد یک سایت یا پیج (صفحه) در فضاهایی مانند اینستاگرام و… به اسم یک فرد مشهور و گذاشتن محتواهایی به نام آن فرد، نشر اکاذیب محسوب می‌شود. لیکن چنانچه عکس یا خبر منتشر شده، صحیح باشد، ولی جزء اسرار خصوصی مردم باشد که راضی به انتشار عمومی آن نباشند. در این صورت ممکن است، این رفتار مصداق جرم انتشار اسرار (موضوع ماده ۱۷ قانون جرائم رایانه ای) باشد. لازم است گفته شود که برای تحقق این جرم به هیچ وجه لازم نیست که شخص بزه دیده اثبات کند که ضرر مادی یا معنوی به او وارد شده است. همین خبر اثبات شده دروغ باشد، برای تحقق جرم کافی است. حتی اگر هیچ کس خبر دروغ منتشر شده را باور نکرده باشد، باز هم تاثیری در کاهش مسئولیت متهم ندارد.
گروه حقوقی دادگستران نگین عدالت با سال ها تجربه و با بهره گیری از تیم وکلای پایه یک دادگستری، آماده ارائه خدمات و پاسخگویی به سوالات شما عزیزان می باشد.
[vc_row][vc_column width=”1/6″][/vc_column][vc_column width=”2/3″][vc_cta h2=”” txt_align=”center” shape=”round” style=”flat” color=”juicy-pink”]
برای مشاوره حقوقی کاملا رایگان تماس بگیرید : ۸۸۷۳۴۴۹۳ – ۰۲۱
[/vc_cta][/vc_column][vc_column width=”1/6″][/vc_column][/vc_row]